Een belangrijk kenmerk van de oude Chinese filosofie/theorie over het heelal is, dat het heelal moet worden opgevat als een conglomeraat van gepaarde tegenstellingen. Dit uitgangspunt is ook in veel andere culturen en religies herkenbaar. In de Joodse Kabbala bijvoorbeeld wordt het de basiswet genoemd die alles in het universum beheerst.*

Om die ‘wet der gepaarde tegenstellingen’ in het dagelijkse leven te kunnen toepassen werden en worden in China de begrippen Yin en Yang gebruikt:

'Het paar yin en yang vormt het grote Leitmotiv, dat de hele Chinese cultuur doordringt, en alle kenmerken van de traditionele Chinese levenswijze heeft bepaald’. ‘Het leven’, zegt Chuang Tzu, ‘is de harmonische vermenging van Yin en Yang.’ *

Alle gepaarde tegenstellingen in het heelal worden dus in de oude Chinese filosofie/theorie over het heelal gesymboliseerd door de termen Yin en Yang. En aangezien het in het perspectief van mijn boek erg belangrijk is dat de lezer kan inzien dat deze termen verschillend kunnen worden geïnterpreteerd, zal ik dit uitleggen met behulp van de Chinese karakters waarmee de (filosofische) begrippen Yin en Yang geschreven werden en nog steeds worden:

of in gedrukte vorm: 陰  陽

In tegenstelling tot wat veel mensen denken, is een Chinees karakter geen chaotische verzameling van streepjes, maar samengesteld volgens vaste regels. Elk karakter bestaat uit één of meerdere onderdelen. Elk onderdeel (bouwsteen) is een figuur of een patroon van strepen. Veel van deze figuren gaan terug op pictogrammen die een begrip uitbeeldden. Daarmee stonden ze ook voor een klank, een lettergreep om precies te zijn, namelijk het woord dat het begrip aanduidde. Daarmee werd het mogelijk om karakters samen te stellen volgens het 'rebus-principe': één of meerdere delen van het karakter zeggen iets over de betekenis, of de categorie van betekenissen, van het karakter, andere delen zeggen iets over de uitspraak, de klank van het woord.

De concrete betekenis van de karakterdelen 侌 en 昜 is "donker" c.q. "licht". Een simpele en duidelijke tegenstelling; een gepaarde tegenstelling zogezegd en zij worden in het Mandarijn van nu uitgesproken als yīn en yáng. Op die manier werden de woorden yīn en yáng door de oude Chinese filosofen eveneens als metafoor gebruikt voor beide kanten van een gepaarde tegenstelling. Om ook schriftelijk een onderscheid te kunnen maken tussen hun concrete en hun filosofische betekenissen, werden de karakters voor yīn=donker en yáng=licht uitgebreid met een extra symbool aan de linkerzijde:⻖.

Het symbool⻖is een modernere vereenvoudigde vorm van 阜 en heeft vanouds in het Chinees twee betekenissen: "veel, overvloedig" als bijvoeglijk naamwoord en "terp, dam, heuvel" als zelfstandig naamwoord; twee homoniemen dus, vergelijk b.v. het Nederlandse woord 'stomp' in 'een stomp mes' en 'ik gaf hem een stomp'. De confucianisten zijn aanhangers van de eerste betekenis, de daoïsten van de tweede. Volgens de daoïsten is de betekenis van de filosofische karakters van Yin en Yang "schaduwzijde" resp. "zonzijde"; de 'bouwsteen' 阜 is daar een soort van ankerpunt, terwijl 侌 (yīn) en 昜 (yáng) twee complementaire kanten van een en hetzelfde ding laten zien. De confucianisten echter stellen dat 阜 gelezen moet worden als 'vol van'. De betekenis van de karakters 陰 en 陽 is dan 'vol van donker' c.q. 'vol van licht'. Op die manier staan de karakters voor respectievelijk het Grote Yin en het Grote Yang en zijn zij consistent met het scheppingsverhaal van de confucianisten terwijl de door het daoïsme aangehangen heuvel-interpretatie daar absoluut niet bij past.

Het confucianisme ziet het Grote Yin en het Grote Yang als de twee polaire oerkrachten die de grondslag vormen voor alle gepaarde tegenstellingen in de wereld*, terwijl het daoïsme ze ziet als de spreekwoordelijke twee zijden van een medaille. En omdat de confucianisten door de eeuwen heen het beleid hebben bepaald in China is hun interpretatie van de karakters het meest bekend.

Het Grote Yin en het Grote Yang worden weliswaar beschouwd als de metafoor voor alle gepaarde tegenstellingen in de wereld, maar dan wel op een speciale manier. Dit wordt door de confucianisten verbeeld met het dynamisch symbool (Yin is zwart en Yang is wit). Met het dynamisch symbool wordt vooral duidelijk dat gepaarde tegenstellingen bestaan vanwege een wisselende, innerlijke dominantie van of Yin of Yang. Dat geldt dus ook voor de nacht en de dag: De nacht die Yin is kent vele lichtpunten die Yang zijn en de dag die yang is kent ook haar schaduw die ...

Het associëren van willekeurige natuurverschijnselen met Yin en Yang is dus altijd relatief: Nachten kunnen ook Yang zijn, bijvoorbeeld bij volle maan of noorderlicht en zo ook zijn de dagen Yin wanneer zij te koud of te donker zijn. Dit impliceert tevens, dat: 

• het begrip Yin wordt gebruikt bij natuurverschijnselen waarbij het koude domineert, zoals bij traagheid, nacht, schaduw, donkere kleur, massiviteit, vrouwelijk enzovoorts
  

• het begrip Yang wordt gebruikt bij natuurverschijnselen waarbij het warme domineert zoals bij activiteit, dag, zonnig, lichte kleur, ruimtelijk, mannelijk enzovoorts.

Deze vorm van associëren wordt de Yin/Yang-dialectiek genoemd. Het bestaan van deze dialectiek is in overeenstemming met het gegeven, dat het Grote Yin en het Grote Yang niet alleen de grondvormen zijn van Yin en Yang, maar ook nog van zes tussenvormen of combinatievormen van die twee. Die relatie wordt in de Yijing weergegeven door middel van acht trigrammen: ☰, ☱, ☲, ☳, ☴, ☵, ☶, ☷, met als toelichting dat zij zijn als moeder Yin ☷ en vader Yang ☰ met hun zes kinderen, drie meer Yang en drie meer Yin.* Van die acht trigrammen (八卦) bestaan twee ordeningen: De rangorde van de oorspronkelijke hemel (先天), voorhemel of voorwereld en de rangorde van de gemanifesteerde hemel (後天), nahemel of binnenwereld (zie resp. Li en Re in de afbeelding).*

Die twee ordeningen worden in de confucianistische leer bestempeld als de basisritmen van het heelal. (In de volgende paragraaf ga ik er dieper op in.) Ondanks dat die naam doet vermoeden, dat deze ritmen een heel belangrijke rol zullen spelen in het heelal van de confucianisten worden zij door hen voornamelijk benut om te kunnen voorspellen (Yijing).

NB.3 Een belangrijk kenmerk van een wetenschappelijke theorie is overigens wel, dat je daarmee goede voorspellingen moet kunnen doen.

De heuvel-interpretatie van Yin en Yang vind je terug in de Shuowen jiezi (說文解字) van Xu Shen (許慎) en ook de bekende Nederlandse sinoloog en daoïst Kristofer Schipper benoemt haar in zijn boek: TAO, De levende religie van China.* Ook de Elementenleer is gebaseerd op de heuvel-interpretatie. Daarover meer in de volgende paragraaf.

Ga door naar: Basisritmen van het heelal